Rối loạn lo âu | NỤ CƯỜI TRÁI TIM

18Dec, 2020

RỐI LOẠN ÁM ẢNH CƯỠNG CHẾ (OCD)

Thực trạng của rối loạn ám ảnh cưỡng chế (obsessive compulsive disorder – OCD).

Theo trang Beyond OCD (n.d.), OCD là một dạng rối loạn có cơ sở sinh học thần kinh. Dạng rối loạn này ảnh hưởng đến hầu hết mọi người trong xã hội, bất kể tuổi tác, tôn giáo, màu da và sắc tộc. Tại Mỹ, cứ 40 người lớn thì lại có 1 người mắc OCD và con số này là 1/100 ở trẻ em Mỹ (Beyond OCD, n.d.).

Về thực trạng này trên thế giới, theo WHO, OCD là 1 trong 20 nguyên nhân hàng đầu dẫn đến các khuyết tật liên quan đến bệnh tật cho người trong độ tuổi từ 15 đến 44.

Ở Việt Nam ta, dù không có số liệu cụ thể như Mỹ, nhưng chắc chắn khi đọc xong bài này, bạn sẽ tưởng tượng đến một ai đó mà bạn biết có triệu chứng của OCD, hoặc có khi chính bạn cũng đang có những triệu chứng này. Vậy OCD là gì, có nguy hiểm không, nguyên nhân nào gây ra OCD, các dạng rối loạn OCD, và hướng điều trị như thế nào? Hãy đọc tiếp nhé.

Ám ảnh cưỡng chế (OCD) là gì?

Theo Webmd(b) (n.d.) – một trang chuyên cung cấp thông tin sức khỏe uy tín của Mỹ, OCD là một bệnh tâm thần và nó khiến người mắc bệnh liên tục gặp phải những suy nghĩ hay trạng thái không mong muốn hoặc không kiểm soát được (obsession – nỗi ám ảnh), hoặc một sự thúc giục để làm đi làm lại một điều gì đó (compulsion – sự cưỡng chế).

Như vậy, người có OCD có thể có một trong hai điều trên, hoặc họ sẽ có cả nỗi ám ảnh và sự cưỡng chế. Sự cưỡng chế được thực hiện để giảm đi sự căng thẳng được gây ra bởi nỗi ám ảnh, nhưng sự ‘nhẹ nhõm’ của hành vi cưỡng chế sẽ chỉ tồn tại trong một thời gian ngắn (Webmd(a), n.d.).

2.1 Tiêu chuẩn chẩn đoán OCD theo DSM-V

Ở bảng hướng dẫn chẩn đoán và thống kê rối loạn tâm thần mới nhất (DSM-V), tiêu chuẩn để chẩn đoán OCD bao gồm các điểm sau (National Center for Biotechnology Information, 2016):

Sự xuất hiện của sự ám ảnh, sự cưỡng chế, hoặc cả hai.

Sự ám ảnh được xác định bởi 2 yếu tố sau:Sự lặp đi lặp lại và dai dẳng của những suy nghĩ, sự thúc giục hoặc hình ảnh gây phiền nhiễu, không mong muốn hoặc không thể kiểm soát, và những điều này gây ra sự căng thẳng hoặc sự phiền não cho người mắc phải OCD. Người có OCD cố gắng phớt lờ hoặc kiềm chế những suy nghĩ, sự thúc giục hoặc hình ảnh phiền nhiễu, hoặc trung hòa chúng bằng một số suy nghĩ hoặc hành động nào đó (ví dụ như làm một hành động cưỡng chế).

Sự cưỡng chế được xác định bởi 2 yếu tố sau: Người có OCD thường lặp lại một số hành động, ví dụ như rửa tay, kiểm tra mọi thứ theo thứ tự, hoặc những hành vi mang tính tinh thần như cầu nguyện, đếm số hoặc nhẩm từ trong im lặng. Những hành vi này được đưa ra để phản ứng lại sự ám ảnh hoặc đi theo những quy luật đã được thiết lập một cách chặt chẽ.
Mục đích của những hành động vật lý hoặc tinh thần là để giảm đi sự khó chịu, căng thẳng hoặc ngăn chặn những sự kiện hay tình huống gây sợ hãi.

Sự ám ảnh hoặc sự cưỡng chế kéo dài hơn 1 tiếng mỗi ngày hoặc gây ảnh hưởng tiêu cực lên tinh thần và các hoạt động sinh hoạt trong cuộc sống, công việc, và cả các chức năng hoạt động ở lĩnh vực khác.

Sự rối loạn chức năng không được giải thích tốt hơn bởi các triệu chứng của một số bệnh rối loạn tâm thần khác (ví dụ như lo lắng quá mức, như trong rối loạn lo âu lan tỏa; bận tâm về ngoại hình, như trong rối loạn biến đổi cơ thể; khó từ bỏ hoặc chia tay với những vật đang sở hữu, như trong rối loạn tích trữ; bứt tóc, như trong chứng rối loạn giật tóc [rối loạn giật tóc]; bứt da, như trong rối loạn bài tiết; khuôn mẫu, như trong rối loạn chuyển động khuôn mẫu; hành vi ăn uống theo nghi thức, như trong rối loạn ăn uống; mối quan tâm đến chất kích thích hoặc cờ bạc, như trong các rối loạn liên quan đến chất gây nghiện; thôi thúc tình dục hoặc tưởng tượng, như trong rối loạn tình dục; sự bốc đồng, như trong rối loạn gây rối, kiểm soát xung động và hành vi; suy nghĩ tội lỗi, như trong rối loạn trầm cảm nặng; suy nghĩ chèn ép hoặc lo âu ảo tưởng, như trong phổ tâm thần phân liệu và các rối loạn tâm thần khác; hoặc các kiểu hành vi lặp đi lặp lại, như trong rối loạn phổ tự kỷ).

Chỉ định nếu như: có sự hiểu biết tốt hoặc khá: cá nhân nhận ra rằng những niềm tin của họ về sự ám ảnh cưỡng chế chắc chắn đúng hoặc chắc chắn không đúng, hoặc chúng có thể đúng hoặc có thể không đúng.

Có sự hiểu biết không tốt: cá nhân nghĩ rằng những niềm tin về rối loạn ám ảnh cưỡng chế của họ là đúng.
Khi không có sự hiểu biết hoặc có những niềm tin ảo tưởng: cá nhân hoàn toàn bị thuyết phục rằng những niềm tin về sự ám ảnh cưỡng chế là có thật.

Chỉ định nếu như: cá nhân có tiền sử bị bệnh hoặc đang bị bệnh liên quan đến rối loạn tic (tourette).

2.2 Các OCD thường gặp.

Các rối loạn ám ảnh cưỡng chế thường được phân loại theo chủ đề, ví dụ như:

2.2.1. Các nỗi ám ảnh (obsession) thường gặp:

a. Sợ vi khuẩn hoặc vết bẩn: Bạn có thể sợ phải chạm vào những gì người khác đã chạm, ví dụ như tay nắm cửa. Hoặc bạn không muốn bắt tay hoặc ôm người khác.

b. Nhu cầu sắp xếp đồ vật theo thứ tự: Bạn cảm thấy căng thẳng khi những đồ vật có vị trí lộn xộn. Việc rời khỏi nhà rất khó đối với bạn cho đến khi bạn sắp xếp mọi thứ ngay ngắn.

c. Sợ làm hại bản thân hoặc người khác: Khi bạn đang nghĩ đến một thứ gì đó khác biệt hoàn toàn, bạn có những suy nghĩ về làm hại bản thân hoặc người khác.

d. Nghi ngờ thái quá hoặc sợ mắc phải lỗi sai: Bạn cần ngay sự động viên hoặc sự đảm bảo từ người khác rằng những gì bạn đang làm là ổn.

e. Sợ sự xấu hổ: Bạn sợ có thể bạn sẽ nói những từ không hay ở nơi công cộng hoặc hành xử tệ trong các tình huống xã hội.

g. Sợ những suy nghĩ xấu xa hoặc giận dữ, bao gồm các ý tưởng bị bóp méo về tình dục và tôn giáo: Bạn tưởng tượng đến những viễn cảnh không tôn trọng hoặc rắc rối trong tình dục.

2.2.2. Các loại cưỡng chế (compulsion) thường gặp

a. Lau chùi hoặc rửa: Bạn liên tục rửa tay, tắm hoặc gội đầu.

b. Kiểm tra: Bạn liên tục kiểm tra xem mình đã tắt bếp chưa hoặc khóa cửa khi đi ra khỏi nhà.

c. Đếm: Bạn hay đọc to hoặc đọc nhẩm các con số theo một khuôn mẫu nhất định.

d. Thứ tự: Bạn cảm thấy bạn phải ăn các loại thức ăn theo một thứ tự nhất định. Hoặc bạn sắp xếp tất cả những quần áo hoặc đồ gia dụng trong bếp theo một cách nhất định.

e. Thói quen hằng ngày: Bạn sẽ nói hoặc làm một số thứ một vài lần trước khi rời khỏi nhà.

g. Thu thập và tích trữ: Nhà của bạn luôn chất đầy những thứ bạn không cần tới và bạn không thể ngừng việc mua thêm đồ về nhà.

2.3 Nguyên nhân gây ra OCD

Theo bệnh viện Mayo ở Mỹ (Mayoclinic, 2020), nguyên nhân gây ra OCD vẫn chưa được tìm hiểu rõ, nhưng các lý thuyết chính yếu bao gồm:

Mặt sinh học: các thay đổi trong hệ sinh hóa tự nhiên của cơ thể hoặc chức năng của não.
Mặt gen: OCD có thể gây ra bởi một tổ hợp gen nào đó mà đến thời điểm hiện tại vẫn chưa tìm ra được tổ hợp đó.
Mặt học tập: những nỗi sợ và hành vi cưỡng chế có thể được học lại từ việc quan sát các thành viên trong gia đình hoặc hình thành thông qua thời gian.

2.4 Phân biệt ám ảnh cưỡng chế và ám ảnh sợ (phobias).

Khi một người mắc phải OCD, việc họ tránh phải một vật hay tình huống nào đó là chuyện bình thường và việc này cũng tương tự với người có chúng ám ảnh sợ. Tuy nhiên, khác với ám ảnh sợ, bệnh OCD được xác định bởi sự lo lắng liên tục và căn cứ trên nỗi sợ ngay cả khi nỗi sợ đó đang không ở gần. Và người mắc OCD thường có những ‘nghi lễ’ (sự cưỡng chế) phải được thực hiện theo một cách nhất định (Fritscher, 2020).

Trong khi đó, một người mắc phải ám ảnh sợ sẽ không suy nghĩ nhiều về nỗi sợ đó, trừ khi họ gặp phải nó bằng một cách nào đó. Họ có thể có nỗi sợ đứng trước đám đông nhưng không trải qua cảm giác sợ hãi đó liên tục trong cuộc sống (Fritscher, 2020).

Hướng điều trị OCD

Theo Webmd(b) (n.d.), nếu bạn có triệu chứng của OCD, bạn có thể đi gặp bác sĩ tâm thần (psychiatrist) và quy trình thăm khám sẽ bao gồm các bước như:

Bạn sẽ được kiểm tra về sức khỏe vật lý (physical exam) để xem liệu các triệu chứng hiện hữu có phải do một tình trạng sức khỏe nào gây ra không.
Sau đó là thử máu để xem công thức máu, tuyến giáp hoạt động thế nào và có chất gây nghiện hoặc rượu trong hệ thống cơ thể không.
Cuối cùng là bài đánh giá hoặc kiểm tra tâm lý về cảm xúc, nỗi sợ, sự ám ảnh, sự cưỡng chế và các hành động phản ứng.

Ngoài cách gặp bác sĩ tâm thần, bạn còn có thể (Webmd(a), n.d.):

Tham gia các buổi trị liệu tâm lý (psychotherapy): trị liệu nhận thức hành vi (CBT) có thể giúp bạn thay đổi khuôn mẫu suy nghĩ. Với trị liệu ngăn ngừa phản ứng và tiếp xúc (exposure and response prevention), bác sĩ sẽ cho bạn tiếp xúc với tình huống gây căng thẳng hoặc kích thích sự cưỡng chế, sau đó bạn sẽ học cách ngăn chặn những suy nghĩ hoặc hành động gây ra sự ám ảnh cưỡng chế.

Thư giãn: những thứ đơn giản như thiền, yoga và massage cũng giúp giảm triệu chứng nặng của OCD.

Dùng thuốc kê đơn từ bác sĩ: các loại thuốc được gọi tên là các chất ức chế tái hấp thu serotonin có chọn lọc có thể giúp kiểm soát sự ám ảnh cưỡng chế. Chúng thường mất 2-4 tháng để phát huy sự hiệu quả.

Điều hòa thần kinh: trong trường hợp thuốc và trị liệu không hiệu quả, bác sĩ có thể đề xuất với bạn việc sử dụng một thiết bị có thể thay đổi hoạt động điện trong một vùng não nhất định. Ví dụ cụ thể là phương pháp kích thích từ xuyên sọ (transcranial magnetic stimulation) đã được Cục quản lý thực phẩm và dược phẩm Hoa Kỳ (FDA) chấp nhận để chữa trị OCD. Phương pháp này dùng từ trường để kích thích các tế bào não. Hoặc một phương pháp phức tạp hơn là kích thích sâu bên trong não, sử dụng các điện cực dán lên da đầu.

Tổng hợp dịch và viết bài: Kim Anh (anh.nguyen@nucuoitraitim.com) – Cộng tác viên Ban biên tập NCTT

*Bản quyền bài dịch/bài viết/bài tổng hợp này thuộc về Văn phòng Tham vấn và Trị liệu Tâm lý Nụ Cười Trái Tim. Khi chia sẻ, cần phải trích dẫn nguồn đầy đủ là “Nguồn: Tên tác giả bài viết (nếu có) + Tên người dịch và biên tập + Văn phòng Tham vấn và Trị liệu Tâm lý Nụ Cười Trái Tim + đường link của bài viết từ trang website hoặc từ trang Facebook fanpage của Nụ Cười Trái Tim. Các bài đăng lại từ bài này nếu trích nguồn không đầy đủ theo yêu cầu như đã nêu trên thì sẽ hoàn toàn không được chấp nhận và yêu cầu cần phải gỡ bỏ.

Nguồn:

Beyong OCD, (n.d.). Facts about Obsessive compulsive disorder. Retrieved from: https://beyondocd.org/ocd-facts#:~:text=In%20the%20United%20States%2C%20about,and%2044%20years%20of%20age.

Fritscher, L. (March 09, 2020). How phobias differ from other mental disorders. Retrieved from: https://www.verywellmind.com/phobias-or-anxiety-disorder-2671925#:~:text=Obsessive%2DCompulsive%20Disorder&text=People%20with%20OCD%20can%20develop,to%20it%20in%20some%20way

Mayoclinic, (March 11, 2020). Obsessive-compulsive disorder (OCD). Retrieved from: https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/obsessive-compulsive-disorder/symptoms-causes/syc-20354432

National Center for Biotechnology Information, (2016). Substance Abuse and Mental Health Services Administration (US); 2016 Jun. Table 3.13, DSM-IV to DSM-5 Obsessive-Compulsive Disorder Comparison .Retrieved from: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK519704/table/ch3.t13/

Webmd(a) , (n.d.). How do I know if I have OCD. Retrieved from: https://www.webmd.com/mental-health/understanding-obsessive-compulsive-disorder-symptoms#1

Webmd(b), (n.d.). Obsessive-Compulsive Disorder (OCD). Retrieved from: https://www.webmd.com/mental-health/obsessive-compulsive-disorder#1

25Oct, 2020

TÂM LÝ HỌC VỀ RỐI LOẠN ÁM ẢNH CƯỠNG CHẾ (OCD)

Tại sao một số người lại xuất hiện ám ảnh và cưỡng chế?

Vào một lần trong những năm 1970, khi các nhà tâm lý học mới bắt đầu nghiên cứu chi tiết về ám ảnh và cưỡng chế, họ đã quyết định đưa một người tham gia thực nghiệm có vấn đề ám ảnh kiểm tra nghiêm trọng vào bệnh viện, để các nhà nghiên cứu có thể đo lường và đánh giá các nghi thức kiểm tra nhiều lần trong một môi trường được kiểm soát. Khi anh ta nhập viện, hầu hết các hành vi kiểm tra đã biến mất, và anh thực hiện hoạt động thường ngày của phòng khám một cách khá bình thường, dễ dàng và không có lo lắng. Điều này làm cho các nhà nghiên cứu rất ngạc nhiên.

Ban đầu, nguyên nhân dẫn đến việc mất đi triệu chứng đột ngột và đáng kể này không rõ ràng-có lẽ nó là một sự hồi phục tự phát, phi thường. Nhưng ngay khi anh ấy trở về nhà, tất cả các nghi thức cũ lặp lại một cách nghiêm trọng như trước đây. Rất nhanh sau đó, những điều xảy ra trở nên rõ ràng hơn và điều này làm sáng tỏ cho một trong những nhân tố tâm lý quan trọng nhất gây ra và duy trì hành vi, như cưỡng chế kiểm tra và cưỡng chế tẩy rửa.

Nhiều biện pháp cưỡng chế được kích hoạt bởi vì người mắc rối loạn tin rằng nó sẽ ngăn cản điều tồi tệ xảy đến. Kiểm tra bếp để tránh nguy cơ cháy nổ khí ga, kiểm tra khóa cửa ra vào và cửa sổ ngăn cản việc trộm cắp, rửa tay đến khi trầy da để tránh nhiễm bệnh và khả năng lây bệnh cho người khác. Những hành vi này được cho là trách nhiệm của người kiểm tra và người tẩy rửa để đảm bảo rằng điều xấu sẽ không xảy đến.

Những ai mắc OCD không chỉ có xu hướng cảm thấy có trách nhiệm đảm bảo rằng điều tồi tệ sẽ không xảy đến, mà tinh thần trách nhiệm của họ cao quá mức đến nỗi gây ra cảm giác tội lỗi và xấu hổ về khả năng xảy ra những điều tồi tệ nếu nghi thức cưỡng chế không được hoàn thành đúng cách[1]. OCD là một rối loạn khởi phát chậm, nhưng chúng ta có thể theo dõi sự khởi đầu của ám ảnh và cưỡng chế ở một sự kiện căng thẳng trong đời sống hay một thay đổi trong cuộc sống mang lại nhiều trách nhiệm hơn cho cá nhân, như công việc mới, sinh con hoặc thậm chí là tuổi dậy thì. Nhiều người rất coi trọng trách nhiệm mới của họ và thổi phồng trách nhiệm, để rồi gây lo lắng và thúc đẩy mong muốn nhằm đảm bảo rằng họ không để bản thân và người khác thất vọng vì điều tồi tệ xảy đến.

Những nghiên cứu đầu tiên về OCD thường không khiến những người mắc OCD thực hiện hành vi cưỡng chế và nghi thức trong phòng thí nghiệm như cách họ làm trong những tình huống khác. Cuối cùng, rõ ràng là khi họ ở trong phòng thí nghiệm, những người tham gia sẽ chuyển đổi trách nhiệm cho bất kì điều không may mắn nào xảy đến cho người thực nghiệm, vì vậy họ không cần quan tâm nhiều đến việc kiểm tra và tẩy rửa nữa [2]. Điều này cũng giải thích hành vi của bệnh nhân nằm viện trong đoạn mở đầu – việc nhập viện đã chuyển giao trách nhiệm của những điều không may mắn bất kỳ cho nhân viên bệnh viện.

Trách nhiệm bị thổi phồng là một trong những đặc điểm nhận thức quan trọng nhất của OCD. Đó là lý do tại sao những người kiểm tra hay xem xét lại mọi chuyện và những người tẩy rửa lại thường lau chùi. Nhưng đó cũng là lý do tại sao những người có suy nghĩ ám ảnh thấy những suy nghĩ này có ác cảm – bởi vì nếu họ có suy nghĩ xâm nhập về điều tồi tệ (ví dụ, nếu họ theo tôn giáo mà lại có hành vi xúc phạm, hay ý nghĩ về việc giết chính con ruột của mình), họ tin rằng họ hoàn toàn chịu trách nhiệm về những suy nghĩ này (mặc dù họ có thể không có khả năng kiểm soát những suy nghĩ xâm nhập như trên), và điều này đẩy mức độ lo âu, tội lỗi và xấu hổ của họ tăng cao. Trị liệu nhận thức hành vi (cognitive behavioral therapy – CBT) nhắm vào mức độ trách nhiệm tăng cao quá mức và cố gắng giảm bớt cảm giác trách nhiệm để dẫn đến kết quả trị liệu đáng kể, thường giảm 50-100% triệu chứng sau một thời gian điều trị[3]

Bây giờ chúng ta sẽ đến với một vài điều khá khác biệt. Điều gì thôi thúc một người giết chết người khác – một đặc điểm nhân cách, một sự thù hận, một cơn giận, một hành vi bốc đồng? Có thể, nhưng Adam Shaw tin rằng anh ấy sẽ giết người với một suy nghĩ. Một ngày nọ, anh ta đi ngang qua quầy lễ tân ở một sân bay tại Arizona và chú ý đến người lễ tân trẻ tuổi ở bàn làm việc.

“Tôi sẽ bóp cổ cô ấy”, anh ấy suy nghĩ. “Điều đó nghĩa là tôi sẽ làm. Vì vậy, tôi là một người nguy hiểm; họ sẽ bắt tôi và tống cổ tôi vào bệnh viện tâm thần hoặc nhà tù. Tôi không thể đẩy suy nghĩ này ra khỏi đầu. Đây thực sự là một suy nghĩ tồi tệ; nó có nghĩa là tôi sẽ làm điều đó”[4]

Không, Adam không giết nhân viên lễ tân, anh ấy chỉ tin rằng nếu anh ấy có suy nghĩ về điều gì đó, đồng nghĩa với việc anh ấy sẽ thực hiện nó. Adam là người sáng lập quỹ từ thiện sức khỏe tâm thần The Shaw Mind Foundation và đồng tác giả của cuốn sách Pulling the Trigger, một cuốn sách đã mô tả quá trình đấu tranh của Adam với OCD[5].

Niềm tin của Adam rằng anh ấy có thể giết người chỉ bởi một suy nghĩ được biết đến là sự hợp nhất suy nghĩ – hành động (thought-action fusion) và đây là một đặc tính phổ biến của những ai xuất hiện triệu chứng của OCD. Đó là niềm tin rằng suy nghĩ và hành động được liên kết với nhau và một suy nghĩ không được chấp nhận cũng có thể ảnh hưởng đến thế giới thực, điều đó nghĩa là có một suy nghĩ về một hành động cũng có giá trị tương đương như một hành động.

Hợp nhất suy nghĩ-hành động là một cách mà trong đó việc đánh giá những suy nghĩ xâm nhập và không mong muốn là có ý nghĩa không chỉ làm tăng cảm giác đau khổ và trách nhiệm, mà còn tăng mong muốn hóa giải và ngăn chặn những suy nghĩ không mong muốn. Như bạn có thể tưởng tượng, hợp nhất suy nghĩ-hành động được biết đến ở mức độ cao hơn ở những cá nhân có OCD hơn những người khác (non-clinical samples)[6]. Không có lý do rõ ràng tại sao một vài người thể hiện sự hợp nhất suy nghĩ-hành động, trong khi một vài người khác thì không, nhưng một vài nghiên cứu cho rằng nó có thể liên quan đến đặc điểm nhân cách như suy nghĩ ma thuật, khi con người có những niềm tin mạnh mẽ vào các hiện tượng tâm linh (như cảm giác rằng họ có thể giao tiếp thần giao cách cảm với người khác) và tin rằng một vài điều có thể ảnh hưởng đến những điều khác theo cách chưa từng được biết đến bởi khoa học[7].

Nhưng khi tạo ra triệu chứng OCD gây đau khổ, hợp nhất suy nghĩ-hành động là một đặc điểm có thể điều chỉnh thành công bởi trị liệu tái cấu trúc nhận thức. Điều này giúp những người mắc phải học cách nhận ra những điều vô lý của hợp nhất suy nghĩ-hành động và thay thế suy nghĩ vô lý (“tôi có thể đi lang thang trên đường và gây ra tai nạn”) thành một suy nghĩ hợp lý và có chứng cứ hơn (“tôi có suy nghĩ này nhiều lần nhưng chưa bao giờ tôi lang thang trên đường và gây ra tai nạn”).

Với ví dụ tiếp theo, tôi (tác giả) muốn bạn dành vài giây để tưởng tượng có một con thỏ xanh trong suốt đang ngồi trên đầu bạn. Bạn đã tưởng tượng xong chưa? Bạn có thể cảm thấy nó đang ngồi đó không? Bạn có thể nhìn thấy màu xanh của nó không? Bây giờ tập trung vào đôi tai có lông tơ, màu xanh lá, trong suốt. Đúng rồi, tiếp theo đếm đến năm, và khi đếm xong, tôi muốn bạn dành 60 giây tiếp theo ngừng suy nghĩ về bất kì điều gì, đừng suy nghĩ hình dáng hay hình dạng của chú thỏ xanh trong suốt đang ngồi trên đầu bạn.

Bạn có cảm thấy khó khăn khi kiềm chế suy nghĩ về chú thỏ tưởng tượng, và bạn có trải nghiệm hình ảnh của con thỏ đột nhiên nhảy vào dòng chảy nhận thức của mình? Đó là những gì nghiên cứu của nhà tâm lý học Dan Wegner chỉ ra. Ông ấy yêu cầu người tham gia thực nghiệm cố gắng không nghĩ đến con gấu màu trắng nhưng ông thấy rằng sau khi được đưa ra hướng dẫn này, họ không thể ngừng suy nghĩ về con gấu trắng[8]. Dường như việc cố gắng kiềm chế suy nghĩ có những tác động nghịch lý như là một chiến lược tự kiểm soát, thường sản sinh ra ám ảnh và mỗi bận tâm mà nó hướng đến.

Phát hiện này có liên quan đặc biệt với OCD khi cá nhân cố gắng kiểm soát suy nghĩ thù địch, xâm nhập bằng cách lờ đi, vô hiệu hóa hoặc đàn áp chúng. Tâm lý gia lâm sàng Paul Salkovskis biện luận về những suy nghĩ không mong muốn, đau khổ có thể chuyển hóa thành ám ảnh khi ức chế suy nghĩ chủ động làm tăng tần suất hay khiến tần số của chúng “tăng trở lại” sau giai đoạn kiềm nén[9]. Sự thất bại trong việc trấn áp những suy nghĩ nhất định sau giai đoạn cố gắng chủ động kiềm nén cũng có tác động gây nên việc tăng đau khổ và lo âu[10]. Nó là một quá trình có ảnh hưởng đáng kể lên triệu chứng OCD của nhiều người.

Cuối cùng, OCD được biết đến như một “rối loạn nghi ngờ”. Những người mắc OCD thường đảm bảo rằng họ kiểm tra, tẩy rửa, và đặt đồ vật một cách có hệ thống xung quanh họ, họ sẽ cần tiếp tục làm điều này bởi vì cảm giác “không đúng lắm.” Đây là cảm giác nghi ngờ dẫn đến hành vi cưỡng chế nghi thức được hoàn thành đầy đủ và thích hợp.

Trong nhiều năm, người ta cho rằng nghi ngờ này có thể được củng cố bởi vấn đề trí nhớ của người bị OCD. Nhưng trớ trêu thay, thay vì trí nhớ kém gây ra việc kiểm tra lặp lại, việc lặp lại kiểm tra gây nên nhiều nghi ngờ về trí nhớ. Ví dụ như cá nhân với triệu chứng OCD sẽ dành nhiều thời gian kiểm tra cả những điều liên quan và vô lý hằng ngày, điều này làm quá tải quá trình điều hành trong não bộ và dẫn đến việc mã hóa thông tin kém và chú ý kém với thông tin liên quan – cả hai điều này cùng nhau sẽ dẫn đến việc giảm trí nhớ[11]

Trên thực tế, một vài người càng kiểm tra thì họ sẽ càng ít tự tin về những gì họ đã kiểm tra! Vì vậy, nghịch lý thay, một trong những triệu chứng của OCD lại trở thành nguyên nhân của nó, có thể tạo ra một vòng tròn luẩn quẩn, độc hại của việc nghi ngờ và kiểm tra.

Đây là một vài quá trình tâm lý quan trọng làm phát sinh triệu chứng OCD và thường xuyên phải giải quyết trong suốt tiến trình trị liệu. Một lần nữa, chúng tôi nhìn thấy vấn đề dựa trên sự lo âu thường xuyên xung quanh những suy nghĩ méo mó và cách mỗi người giải thích suy nghĩ của mình [13]. Nó cũng minh họa cách suy nghĩ ảnh hưởng đến hành động (như cảm giác trách nhiệm tạo ra những cưỡng chế phức tạp), và hành động cũng ảnh hưởng ngược lại suy nghĩ (bản thân việc cưỡng chế cũng có thể tạo ra sự nghi ngờ) và những mối quan hệ này có thể trở thành một vòng tròn luẩn quẩn duy trì hành vi cưỡng chế và suy nghĩ ám ảnh.

Lược dịch: Lê Thị Thùy Dung (Dung.Le@nucuoitraitim.com)- CTV Ban biên tập NCTT.

*Bản quyền bài dịch/bài viết/bài tổng hợp này thuộc về Văn phòng Tham vấn và Trị liệu Tâm lý Nụ Cười Trái Tim. Khi chia sẻ, cần phải trích dẫn nguồn đầy đủ là “Nguồn: Tên tác giả bài viết (nếu có) + tên người dịch và biên tập + Văn phòng Tham vấn và Trị liệu Tâm lý Nụ Cười Trái Tim + đường link của bài viết từ trang website hoặc từ trang Facebook fan page của Nụ Cười Trái Tim”. Các bài đăng lại từ bài này nếu trích nguồn không đầy đủ theo yêu cầu như đã nêu trên thì sẽ hoàn toàn không được chấp nhận và yêu cầu cần phải gỡ bỏ.

Nguồn:

Davey, G.C.L. (2019, December 03^rd). The Psychology of OCD. Retrieved from https://www.psychologytoday.com/us/blog/why-we-worry/201912/the-psychology-ocd

NỤ CƯỜI TRÁI TIM

NỤ CƯỜI TRÁI TIM

Tag Archives: Rối loạn lo âu

RỐI LOẠN ÁM ẢNH CƯỠNG CHẾ (OCD)

TÂM LÝ HỌC VỀ RỐI LOẠN ÁM ẢNH CƯỠNG CHẾ (OCD)