Ở phần này mình chỉ tóm tắt lại những thông tin mình tìm được trên mạng và một vài ý kiến cá nhân về việc chọn trường. Mình cũng ước gì mình có thể review nhiều trường cho mọi người nhưng mà ‘đời không như là mơ’, mình chỉ có thể nói và review những gì mình biết và đã trải qua thôi.

Mình sẽ chia bài theo những mục nhỏ với tiêu đề tương ứng. Một số mục mình có thể sẽ dùng ví dụ về trường hiện tại cho mọi người dễ hình dung nhé. Mình nghĩ với các mục này, các bạn có thể áp dụng khi lựa chọn cả trường trong hoặc ngoài nước.

Trước khi đi vào các nguồn tìm hiểu về ngành học, mình cũng muốn nói sơ qua về việc chúng ta nên học tâm lý trong nước hay ngoài nước. Việc này thật sự mang tính cá nhân và phụ thuộc vào một số yếu tố như:

a. Định hướng nghề nghiệp: bạn thích phát triển ở mảng nào trong tâm lý, muốn môi trường học như thế nào, muốn tiếp cận nguồn kiến thức nào, tiếng Anh của bạn tốt chứ, bạn muốn học văn bằng nào, bạn mong muốn có trải nghiệm quốc tế không, và v.v.

Nếu bạn chưa có định hướng rõ ràng ngay từ đầu cũng không sao cả. Vì mình nghĩ ở năm đầu, phần lớn các trường đều dạy các chủ đề tâm lý chung chung. Sau đấy khi càng học vào sâu, bạn nghiệm lại xem sở thích, thế mạnh, giá trị sống và khả năng của mình phù hợp với ngành nghề nào, rồi định hướng từ từ xem có cần phải học lên cao hơn nữa không.

Có một điều mà chúng ta nên cân nhắc là về nhu cầu của ngành đó trong xã hội và cơ hội việc làm sau khi tốt nghiệp. Nhất là khi đi du học, có thể một số điều ta học được ở nước ngoài sẽ phải cân chỉnh khi được áp dụng ở Việt Nam. Hoặc nếu bạn muốn làm ở nước ngoài, bạn phải cân nhắc về vấn đề ngôn ngữ, văn hóa và xã hội của họ, và đôi khi hướng chuyên sâu của bạn lại chỉ có thể phát triển ở nước ngoài, hoặc ngược lại. Chưa kể còn phải có thời gian thực tập hay học thêm bằng này bằng kia để đủ khả năng hành nghề.

Kinh nghiệm của mình là nhờ năm đầu đọc sách về lý thuyết khá nhiều, nên mình có thể mường tượng ra được một số tính chất công việc đặc thù mà tấm bằng tâm lý mang lại cho mình. Rồi từ đó mình xem mình muốn chuyên sâu cái nào.

b. Tài chánh: bạn có thể tìm hiểu mức chi tiêu ở các nước và cân nhắc với mức kinh tế của bạn/gia đình bạn. Hoặc bạn có thể tìm đến các nguồn học bổng của trường hay chính phủ các nước nếu cần sự hỗ trợ. Mình thì không có nhiều trải nghiệm trong việc xin học bổng, nhưng mình thấy có Facebook groups/công ty dịch vụ/website/sách về chủ đề này. Các bạn có thể cân nhắc và tìm hiểu thêm heng.

1. Tìm hiểu về ngành & trường qua online
Trước tiên là ở Việt Nam.
Theo như trang Tuyển sinh số thì các trường dạy tâm lý có thể chia ra ở 3 khu vực: Bắc – Trung – Nam (như hình bên dưới).

Edit: nguồn mình tìm khá hạn chế nên việc thiếu sót là không tránh khỏi, đây là một số trường mà các anh chị em đã bổ sung thêm giúp mình, cám ơn mọi người: Trường đại học Giáo dục – đại học Quốc gia Hà Nội, Trường đại học Sư Phạm Huế, Học viện quản lý giáo dục….Để tìm hiểu kỹ hơn về thông tin của từng trường, mọi người có thể truy cập trang Tuyển sinh số ở trên và bấm vào từng trường dạy tâm lý để đọc thêm nhen. Hoặc mình thấy ở trang Edu2review này cũng có một số thông tin cơ bản về 1 số trường nè.

Trường ở nước ngoài.

Trước mình hay lên Google gõ từ khóa ‘famous university for psychology’ và đọc thử một số trường. Đợt trước do mình không thích học ở Mỹ và Úc nên mình chọn Châu Âu, nhưng mình cũng nghe là Mỹ nổi tiếng với nhiều trường dạy hay, học bổng và môi trường thực hành đa dạng. Cũng nhiều người hỏi sao mình chọn Hà Lan (haha). Do hồi đó đọc qua giáo án của trường Twente hay quá, nên mình mê rồi chọn luôn.Nếu mọi người muốn tìm hiểu về thông tin cơ bản của các trường thì có thể tham khảo website Top Universities heng. Trên trang này có cho chúng ta chọn các trường theo khu vực, rồi chọn theo văn bằng (đại học, sau đại học, v.v.), rồi sẽ có 1 số thông tin cơ bản về trường đó như thứ hạng của trường trên thế giới, số lượng khóa học, trường có thế mạnh về nghiên cứu hay không, và v.v.

Ngoài trang này thì mọi người cũng có thể coi qua trang Hot Course Abroad.

2. Tìm hiểu ngành và trường qua cựu sinh viên

Ngoài phần tự tìm hiểu online thì việc tìm đến các cựu sinh viên để hỏi về trải nghiệm của họ cũng hay các bạn ạ. Những nhận xét này có thể mang tính chủ quan nhưng ít nhất họ là người trải nghiệm thì ít nhiều cũng sẽ có thể chia sẻ một ít thông tin về ngành/trường/thầy cô/môn học/ và vân vân. Tuy nhiên cũng nên cân nhắc việc tin tưởng vào nguồn này hoàn toàn các bạn nhe.

3. Tìm hiểu ngành và trường qua bộ phận tuyển sinh của trường
Đây, với mình thì đây là một bộ phận ‘quyền lực’ (haha) vì họ là người, ít nhất là theo lý thuyết, hiểu nhất về những gì mà họ cung cấp cho người học.Mình tin dù là trường trong hay ngoài nước, thì việc người học chủ động tìm hiểu thông tin để đưa ra quyết định là cần thiết, và từ phía nhà trường, cũng phải đưa ra hoặc giải thích rõ cho người học về những gì họ cung cấp.Hồi lúc mình học truyền thông, thật sự là hơi lơ là quy trình tìm hiểu này, có thể là do mình chưa thật sự thấy thích thú với ngành đó nên bản thân không chủ động nhiều. Mãi đến khi học tâm lý thì mọi chuyện mới khác.Ở bộ phận tuyển sinh, mình nghĩ các bạn có thể khai thác được những thông tin mà chúng ta chưa thấy hoặc không thấy trên website/online.

Ví dụ như khi tìm hiểu online, chúng ta đã biết về:
a. Trường theo hướng nghiên cứu, học thuật hay ứng dụng?
b. Review về trường ra sao?
c. Giáo án của trường như thế nào?

Đợt mình chọn Twente là do giáo án của họ. Mình cũng đã đọc qua website của một trường trông cổ cổ bên Ý, nhưng mà website trường ý cũng cổ luôn. Nhìn vô không rõ là trong 3 năm sẽ học gì, không có môn học nào cụ thể được đưa lên trên website. Còn bên trường hiện tại thì khác, mọi thứ rõ ràng và rành mạch, chi tiết đến nỗi mục tiêu và nội dung của mỗi kỳ đều được nêu ra.

d. Phương pháp dạy của trường là gì?

Hà Lan là đất nước mà ngay từ nhỏ các bạn nhi đồng đã được dạy ‘tiếng nói của con rất quan trọng nên con phải nêu lên ý kiến của mình’. Trong brochure giới thiệu môi trường học cho sinh viên quốc tế trường có viết: “tính cách của sinh viên HL là thẳng thắn nói lên suy nghĩ của mình nên các bạn đừng tự ái hoặc nghĩ rằng đang bị công kích…”.Giáo viên của Hà Lan cũng nói thẳng trong ngày đầu gặp mặt “tôi với các bạn là ngang hang và không có cấp bậc gì hết, việc của chúng tôi là trao cho các bạn kiến thức và các bạn có quyền cắt ngang bài giảng để đặt câu hỏi bất cứ lúc nào các bạn muốn…”.Chính sự rõ ràng này mà ngay từ đầu mình đã hình thành một tư tưởng “Okay, đời mình ra sao là do mình rồi nè. Bị động là chết và không có cơ hội nào đến hết”.

Và đây là các chủ đề khác mà các bạn có thể hỏi thêm từ phía bộ phận tuyển sinh.

a. Đội ngũ giáo viên của trường là ai? Trên website của Twente có trang People (con người) và mình có thể tìm tất cả thông tin cần thiết của các thầy cô luôn. Thậm chí xem được số bài viết khoa học mà họ xuất bản hay lĩnh vực chuyên sâu của họ trong phần giới thiệu.

b. Trường có các CLB nào về tâm lý không? Và được dẫn dắt bởi sinh viên hay tổ chức nào?

Việc này mình không nghĩ tới cho đến khi vô học mới thấy sự hay ho của các tổ chức này. Bên Twente có nhiều club do sinh viên đứng ra tổ chức như AcCie (tiệc tùng nhảy múa các kiểu), CareerCie (chuyên tổ chức các buổi chia sẻ ngắn về trải nghiệm nghề nghiệp với sự tham dự của cựu sinh viên, người đã và đang đi làm, giảng viên hoặc giáo sư về tâm lý trong trường), Lesxy (giống CareerCie nhưng các bài giảng chủ yếu có chủ đề không liên quan đến nghề nghiệp), ConnexCie (chuyên tổ chức các sự kiện kết nối sinh viên quốc tế trong ngành tâm lý) hay Eurotrip (chuyên tổ chức các buổi đi chơi trong/nhiều ngày ở một các Châu Âu), và vân vân.

Mình có tham gia CareerCie và Lexsy, phải nói là có những trải nghiệm vui và đáng nhớ lắm.

c. Trường có kết nối với các doanh nghiệp không? Trường có kết nối với các anh chị sinh viên đã tốt nghiệp/alumni không?

Điều này liên quan đến việc hỗ trợ sinh viên sau khi ra trường ấy. Và nếu trường có kết nối mạnh và rộng thì đây sẽ là một điểm mạnh của trường. Ví dụ như hồi tháng 2 – 2020, mình vừa tham gia chạy chương trình Tuần Lễ Nghề Nghiệp (Career Week) cho ngành tâm lý ở trường, các bạn trong CLB cũng có 1 danh sách các anh chị mà họ sẽ mời về trường để chia sẻ kinh nghiệm cho sinh viên. Rồi có thêm những kết nối mới với những người đang đi làm trong ngành.

d. Trường có cho phép sinh viên đánh giá giáo viên hay trường không? Và đội ngũ hỗ trợ của trường có nhiệt tình với sinh viên không?

Thật ra thì giáo dục cũng là một ngành nghề kinh doanh. Thiết nghĩ chúng ta bỏ tiền ra thì cũng nên được đặt câu hỏi và có tiếng nói hay đóng góp ý kiến về những gì mà mình được học/dạy.

Mình nghĩ chắc là hơi khó với môi trường ở Việt Nam, nhưng ở bên Twente, sinh viên đều đóng góp feedback về mỗi kỳ mà tụi mình học qua. Feedback về tất cả mọi thứ: sách được ngành sử dụng, tác phong giáo viên/hỗ trợ viên, nội dung học, sự liên kết giữa các môn học và v.v…

Họ còn có một tổ chức gọi là Programme Committee (PC) và mình may mắn là một thành viên của tổ chức này trong 1 năm qua. Tổ chức này bao gồm 5 giáo viên trong ngành và 5 sinh viên từ năm 1 đến hệ thạc sĩ. Nhiệm vụ của PC là xem xét lại tất cả feedback mà sinh viên gửi về, dùng chính trải nghiệm cá nhân và khách quan để đóng góp ý kiến chỉnh sửa và cải thiện chất lượng giáo dục của ngành.

Twente cho mình cảm nhận họ thật sự ở đó vì sinh viên và cho sinh viên. Những lời đóng góp của sinh viên được giáo viên và bộ phận Coordinator tiếp nhận và có chỉnh sửa thật sự trong giáo trình của năm tiếp theo.Họ còn có bộ phận Study Advisor (cố vấn sinh viên) của từng ngành để hỗ trợ sinh viên trong các vấn đề xảy ra hằng ngày trong cuộc sống như stress hay bất kỳ lý do cá nhân nào ảnh hưởng đến việc học.

Nói tóm lại, mình thấy môi trường học rất quan trọng vì chúng ta sẽ dành một quãng thời gian gần 3-4 năm cho sự phát triển của cá nhân tại môi trường đó. Mình tin rằng nếu bạn muốn giỏi điều gì đó, bạn phải làm nó mỗi ngày. Đến một thời điểm nhất định, bạn sẽ nhuần nhuyễn trong những gì bạn làm. Vì thế hãy xác định rõ bạn muốn làm gì và GO FOR IT nhé !!! Chỉ cần nó không gây hại cho bạn và người khác về mặt tinh thần lẫn thể xác thì mình luôn ủng hộ.

Kim Anh – CTV Ban biên tập NCTT.
Bài viết được viết với hình thức chia sẻ trải nghiệm, dịch và tổng hợp.
anh.nguyen@nucuoitraitim.com

Sau 2 bài chia sẻ về Học tâm lý là học gì? Và Các ngành nghề sau khi học tâm lý, có một bạn đã hỏi mình về hành trình mình đến với tâm lý học. Đối với cá nhân mình, mình đã lấy được nguồn cảm hứng sống rất nhiều qua việc đọc và nghiệm các câu chuyện sống của người khác. Và trong một khoảnh khắc mình đã nghĩ “Okay, hãy làm như vậy đi nào, hãy chia sẻ câu chuyện của mình”.

Vậy nên ở cuối bài này, mình xin được chia sẻ câu chuyện cá nhân về lý do mình quyết định chọn học ngành tâm lý, với hy vọng giúp các bạn chưa hiểu và biết về ngành (nhiều) có góc nhìn thực tế hơn trước khi chọn tâm lý làm một nghề mà bạn muốn theo đuổi.

Đây là những chia sẻ cá nhân, bạn nên cân nhắc đến các yếu tố hoàn cảnh trước khi quyết định áp dụng tất cả những chia sẻ vào cuộc sống của mình nhé. Vì mỗi cây mỗi cành, mỗi nhà mỗi cảnh. Thật ra để biết và hiểu bản thân Thích, Muốn, và Hợp với ngành nghề nào, chúng ta phải dành thời gian Trải và Nghiệm lại những sự kiện đã diễn ra trong cuộc sống của mình. Nhờ vào việc Hành Động (Trải) và Nghiệm (đặt các câu hỏi cho các hành động hoặc kết quả nhận được) lại đó, bạn sẽ có thể xác định các mục về bản thân như:
a. Các đặc điểm nhân cách (personality) hay tính cách (character)
b. sở thích (hobby)
c. trải nghiệm (experience)
d. khả năng (capability hoặc ability)
e. động lực (motivation)f. giá trị sống (life values)
g. giá trị nghề nghiệp (career values)
h. giá trị đạo đức (moral values)
i. v.v.

Những khái niệm trên vốn khá trừu tượng, tuy nhiên, chúng ta có thể sử dụng các câu diễn tả hành động để đo lường các mục/khái niệm này.

Ví dụ: nếu bạn sở hữu đặc điểm nhân cách Hướng ngoại (Extraversion), thì bạn có lẽ sẽ dễ dàng đồng ý với những nhận định sau:

a. Tôi thường được người khác nói là một người cởi mở
b. Tôi có thể làm sống động một bữa tiệc buồn tẻ
c. Tôi biết rất nhiều người và có nhiều bạn bè
d. Và v.v.

Hoặc nếu bạn quan tâm đến giá trị nghề nghiệp, thì bạn mong muốn một công việc như thế nào? Đối tượng mà bạn cung cấp sự hỗ trợ sẽ là ai? Câu chuyện cá nhân và động lực nào đã khiến bạn phát triển những giá trị nghề nghiệp mong muốn này? Và môi trường, văn hóa của công ty nơi bạn làm nên như thế nào?

Ví dụ: nếu bạn là một người quan tâm đến môi trường và sức khỏe, liệu bạn có đầu quân cho một công ty chuyên về đồ ăn nhanh dầu mỡ và dùng ti tỉ đồ nhựa trong quá trình sản xuất của họ? Nếu không còn sự lựa chọn khác và cơm áo gạo tiền là quan trọng, bạn có thể vẫn làm, tuy nhiên, bạn sẽ gặp phải sự lấn cấn và khó chịu trong chính nội tâm của mình. Với cá nhân mình, đây là sự bức rối kinh khủng nhất. Bạn có nhận ra rằng cuộc chiến với chính bản thân chúng ta, mới là cuộc chiến cam go nhất? Vì ta đưa ra quyết định hằng giây hằng phút bạn ạ. Và quyết định đó không chỉ ảnh hưởng đến ta, mà còn đến người khác.

Mình biết vẫn có nhiều người trước khi chọn một ngành nghề nào đó, họ sẽ để tâm đến những điều như địa vị xã hội, lương bổng, sự dèm pha hay tán thưởng của người khác, làm theo nguyện vọng của người khác và v.v. Nhưng để đi lâu, đi hết mình và có động lực để bước tiếp trên hành trình cuộc đời với một nghề khiến bạn muốn thức dậy vào mỗi buổi sáng, mình tin mô hình cây hướng nghiệp này rất hữu ích để chúng ta xem qua và nghiệm lại.

Còn một điểm quan trọng nữa mà mình muốn nhấn mạnh, vì điểm này liên quan đến động lực, sự hồi phục và niềm tin của bạn khi bạn quyết định trở thành một nhà tâm lý học – đó chính Câu Chuyện Cá Nhân của bạn. Với mình thì không có nghề nào là không gặp một số thử thách nhất định, cho dù chúng ta có làm tốt tới đâu. Vì vậy, có trường hợp khi đi làm rồi chúng ta mới thấy công việc không như mình nghĩ, muốn dừng lại, lúc đó, hãy nhìn lại lý do tại sao ta muốn bắt đầu.

Mình tin không thể tự nhiên mà bạn, hay mình, muốn trở thành một nhà tâm lý hay tham vấn. Phải có những sự kiện gì đã xảy ra trong quá khứ khiến chúng ta ‘giác ngộ’ (tỉnh ra mà hiểu rõ) về con đường sự nghiệp của mình. Những sự việc có thể đã xảy ra trong gia đình, trong bạn bè, công sở, cộng đồng hay xã hội và nó đánh thức sự quan tâm, sự muốn chữa lành và sự yêu thương của ta với ngành.

Trong quyển “An introduction to counselling” (1) của John Mcleod, ông có nhắc đến những buổi phỏng vấn với những nhà trị liệu và tham vấn tâm lý nhằm hiểu rõ động lực và lý do khiến họ đến với ngành nghề này.

Tuy nhiên, McLeod cũng nhấn mạnh rằng chúng ta nên cân nhắc kết quả của những buổi phỏng vấn này vì đối tượng tham gia trả lời đa phần là những nhà trị liệu tâm lý toàn thời gian ở Mỹ. Nó thiếu đi thông tin từ phía những nhà tham vấn không chuyên, hay tình nguyện viên tham vấn, và của cả những người tham vấn da màu hoặc nhà tham vấn thuộc tầng lớp lao động.

Ở phần kết quả, có 2 lý do dẫn các nhà trị liệu tâm lý học đến với công việc của họ gồm có:
a. những trải nghiệm trong quá khứ hoặc ở thời thơ ấu về sự cô đơn, sự xa lánh xã hội mà họ phải chịu đựng vì họ thuộc một tầng lớp xã hội hay nhóm thiểu số/nhóm yếu thế. Chính những trải nghiệm này đã ươm mầm trong họ một sự quan tâm sâu sắc đến người khác
b. những trải nghiệm về mâu thuẫn gia đình trong quá khứ và bản thân người trị liệu vô tình đã trở thành một ‘bác sĩ tâm lý nhỏ’ của gia đình họ

Đây là những câu chuyện của các nhà trị liệu bên Mỹ, và câu chuyện của bạn có thể giống, hay khác hoàn toàn, nhưng luôn luôn có những sự kiện khiến bạn muốn trở thành một nhà tâm lý học. Hãy tìm ra những câu chuyện đó nhé.Ngoài ra, cũng có rất nhiều bài trắc nghiệm hay tài liệu giúp bạn nhận ra bản thân mình phù hợp với ngành nghề nào. Mình xin giới thiệu với bạn một phần nhỏ trong trắc nghiệm lựa chọn nghề nghiệp của Tiến sĩ tâm lý học John Lewis Holland (hay mô hình RIASEC).

Theo Holland, ông chia các ngành nghề trong cuộc sống thành 6 nhóm nghề tương ứng với thế mạnh và sở thích của chúng ta:
1. Thực tế – Realistic
2. Nghiên cứu – Investigative
3. Nghệ thuật – Artistic
4. Xã hội – Social
5. Quản lí – Enterprise6. Nghiệp vụ – Conventional

Tâm lý học là ngành nghề thuộc về mảng xã hội và nếu bạn chọn càng nhiều các điểm sau trong hình, thì coi bộ là bạn hợp với ngành tâm lý (và có thể các nhóm ngành khác thuộc mảng xã hội).

Các bạn có thể xem thêm 5 nhóm ngành còn lại trong bảng trắc nghiệm lựa chọn nghề nghiệp Holland tại website của trường caodangvietmy heng. Họ có chỉ cách tính điểm này nọ, nhưng cơ bản là phần nào nhiều điểm thì chúng ta có thiên hướng về ngành nghề trong phần đó. Và đôi khi có người sẽ đạt được điểm (gần) bằng nhau ở 2 phần, lúc đó bạn phải dựa vào trải nghiệm sống, giá trị nghề nghiệp, định hướng tương lai và động lực để xem hướng nào hợp với mình nhé.Và đây là câu chuyện của mình.

Sau khi tốt nghiệp đầu năm 2016, mình bắt đầu đi làm với tấm bằng về Truyền Thông (quảng cáo truyền thống và PR). Trong năm đầu mình làm đến 4 công ty luôn vì trải nghiệm của mình với các công việc đó không tốt lắm. Lúc thì môi trường làm việc, tính chất công việc rồi sự hỗ trợ của người đi trước. Và vì thời điểm đó mình đang đi làm những công việc phù hợp với tấm bằng của mình, hay kiến thức mà mình đã được học trên giảng đường.

Sau này khi quyết định đổi ngành, mình trăn trở về một mô hình giúp sinh viên, học sinh có thể trải nghiệm một tính chất công việc nào đó lắm. Kiểu như để chúng ta có cảm nhận thật về ngành nghề chúng ta sẽ làm ấy.Gần 2 năm đi làm ở các vị trí như Marketing executive, account intern và digital marketer, giữa thời điểm cuối năm 2017, mình đi thi IELTS và quyết định đi du học về ngành Social Work (hoạt động xã hội) do lúc này mình chưa hiểu rõ công việc giữa nhà hoạt động xã hội và tâm lý học là gì.

Rồi lúc sau đó lại thay đổi suy nghĩ vì mình không muốn để mẹ mình ở nhà một mình. Mẹ mình thì muốn mình đi học lắm, nhưng do lúc ấy tự mình nghĩ về mẹ nhiều nên mình lại thôi du học. Rồi mình nói với bản thân, vậy thì phải làm gì đó với cái bằng IELTS này. Mình ngồi lại, phân tích về khả năng, giá trị nghề nghiệp và sở thích của bản thân. Rồi mình nhận ra chuyện mà mình giỏi nhất trong mười mấy năm đi học đó là học giỏi (haha). Và mình cũng có khả năng diễn giải hay giải thích lại bài theo một cách dễ hiểu hơn cho người khác. Với vốn tiếng Anh sẵn có, mình quyết định đi dạy tiếng Anh.

Sau đó, mình vào làm ở một doanh nghiệp xã hội gọi là OpenM. Thời điểm đầu lúc vô thì mình là trợ giảng, nhưng do học viên nhiều nên chị sếp cho mình đứng lớp sau 2 tuần đi theo chị. Từ đó mình có cơ hội mài dũa thêm khả năng diễn giải, phát biểu, soạn bài, lập kế hoạch và vân vân. Cũng tại OpenM, mình có cơ hội tiếp xúc với một số dự án xã hội của công ty về phòng chống ấu dâm, dạy nghề bánh cho các bạn có hoàn cảnh khó khăn và vân vân.

Rồi, về phần cuộc sống cá nhân ngoài công việc thì mình để ý cũng có một số người bạn hay chia sẻ những vấn đề hay thử thách của họ cho mình. Rồi mình cũng thích ngồi lắng nghe và cho lời khuyên này nọ. Nhiều lúc mình nghĩ, đây có lẽ là công việc mà người khác không trả tiền mình cũng làm. Nếu không mong cầu nhận lại điều gì, đó chẳng phải là thật tâm ta muốn làm sao? Và nó cũng là một sở thích đó chứ.

Quay về công việc, sau đó mình cũng nghỉ ở OpenM luôn và bắt đầu một chương sách trong quyển sách về cuộc đời của mình. Nhưng trước chương sách mới đó, mình nghỉ ở nhà 5 tháng, stress, trầm cảm nhẹ, có đêm tự nhiên nằm nhìn trời khóc không rõ nguyên nhân, tự hỏi bản thân nhiều lần về ý nghĩa của cuộc đời, về sự sống và cái chết, về việc mình được sanh ra để làm cái gì trên đời này vì mình tin chẳng phải tự nhiên mình được sanh ra, phải có một ‘sứ mệnh’ gì đó chứ.

Mình thấy cuộc đời chúng ta cũng như nền kinh tế vậy, cứ 5-10-15 năm gì đó lại ‘suy thoái’ một lần. Và sau đấy mọi chuyện lại đâu vô đấy. Mình mừng vì lần đó, mình xuống đáy để bật lên, chứ không phải để chìm nghỉm.Rồi đến lúc này mình mới quyết định là sẽ đi học tâm lý. Vì sự căng thẳng, sự chán nản và cảm giác bất lực mà mình cảm nhận đều đến từ phần Nghề Nghiệp. Gia đình ổn, tình yêu ổn, bạn bè ổn, tài chính ổn.

Và lúc ấy mình đã 26 tuổi rồi. Nhưng mình nghĩ, nếu mình sống đến 70 tuổi, nghĩa là còn 44 năm nữa, bỏ ra 3-4 năm trong 44 năm đó để lĩnh hội kiến thức và mài dũa khả năng giúp mình làm một công việc nào đó trong 30 năm, cũng đáng mà.Vả lại, nếu đi làm mà không có kiến thức và kỹ năng thì mình không tôn trọng khách hàng hay những người cần mình giúp đỡ. Và ngành tâm lý cũng là ngành ta phải nắm vững lý thuyết rồi cả thực hành.

Trước khi đợi đi học, mình lại đi dạy tiếng Anh cá nhân cũng được tầm 8 tháng, để kiếm tiền sống nữa chớ. Nhưng cách mình đi bài nó giống như trị liệu nói chuyện vậy đó (talking therapy). Mình đã nghe thêm được rất nhiều câu chuyện, và quan trọng hơn là ở những người đồng hành cùng mình, họ cũng có cơ hội nhìn lại và nghiệm lại những gì xảy ra trong cuộc sống của họ. Cảm giác đó rất tuyệt. Vì chẳng có ai sẵn sàng để cho người khác bước vào hay lắng nghe những góc tối của mình. Và mình cảm thấy rất thú vị và may mắn khi là người đó.

Sau 1 năm học tâm lý, mình cảm thấy rất hài lòng và ‘viên mãn’. Vẫn còn cả một chặng đường để đi, nhưng mình đã sống đúng với tính cách của mình, mình không phải đeo mặt nạ, gồng mình để trở thành một con người mà mình không muốn, đây là điều khiến mình cảm thấy an yên và thích nhất.

Và có một điều nữa, là trước khi đi học, mình có đọc qua 1 bài viết của báo vietnamnews nói rằng ở Việt Nam ta có hơn 3.000.000 người trẻ gặp các vấn đề về sức khỏe tinh thần. 3 TRIỆU đó các bạn. Mình SHOCK. Mà dân số trẻ Việt của nước mình nhiều lắm, từ 16-30 tuổi chiếm 24.6%/tổng dân số, là gần 23.300.000 người (2 – theo báo Quân đội nhân dân).

Mình là thế hệ Y, các bạn sinh từ 1996 trở đi là thế hệ Z. Mình xin lỗi nhưng mình không thể ngăn bệnh nghề nghiệp của mình được. Nhìn đâu mình cũng thấy các vấn đề tâm lý thôi. Thế hệ Z được tiếp xúc với các tinh hoa truyền thông và công nghệ từ nhỏ, các bạn rất thông minh và tinh nhạy, nhưng mình tự hỏi liệu các bạn có để ý đến những ‘góc tối’ của những phát minh mới mẻ này không?

Ít thời gian cho gia đình, cho việc nghiệm lại sự phát triển của bản thân, việc tiếp xúc và tiếp thu nền văn hóa cá nhân từ phương tây, sự ra đời của Youtube và game, những hào nhoáng vật chất, quá chú trọng vào tình yêu đôi lứa, dễ dàng bị kích động và giận dữ theo xu hướng bạo lực, chất kích thích và những ý tưởng mới lạ táo bạo gây hại đến sức khỏe, sự cố chấp trong suy nghĩ và vân vân.

Đây cũng là một lý do khiến mình chọn đối tượng để tiếp xúc và chữa lành là người trẻ. Vì chúng ta là những người sẽ quyết định tương lai của đất nước mình và của thế giới các bạn ạ. Với một tinh thần không vững vàng, ta sẽ như diều gặp gió, bạ đâu bay đấy mà chẳng vững vàng như cây tùng, cây bách.

Nói tóm lại, tất cả đều bắt đầu từ việc ta dành thời gian để trải và nghiệm, và để hiểu bản thân ta. Hy vọng sẽ sớm có duyên chạm và kết nối với mọi người nhé

Kim Anh – CTV Ban biên tập NCTT.
Bài viết được viết với hình thức chia sẻ trải nghiệm, dịch và tổng hợp.
anh.nguyen@nucuoitraitim.com

Nguồn:
1. An introduction to counseling (nhập môn tham vấn) của John McLeod
2. https://en.qdnd.vn/social-affairs/special-reports/vietnam-has-23-3-million-young-people-501485#:~:text=The%20number%20of%20young%20Vietnamese,percent%20against%20the%20previous%20year.

Nếu đọc qua phần 1 về tâm lý học là gì, mục “Một số nội dung” trong các quyển sách tâm lý của mình, ta có thể hình dung cánh cửa nghề nghiệp của ngành tâm lý là RẤT RỘNG. Tuy nhiên, để đi sâu, và đi lâu, vào một lĩnh vực nào đó trong tâm lý, chúng ta phải cân nhắc đến mốt số yếu tố như:

Ở mức độ cá nhân: giá trị sống, sở thích, đam mê, động lực, cơ duyên và trải nghiệm sống của ta khiến ta mong muốn theo đuổi lĩnh vực nào?

Ví dụ: mình định hướng theo tham vấn tâm lý cho người trẻ/học sinh cấp 3/sinh viên. Mình chọn tham vấn là vì mình không hứng thú với việc sử dụng thuốc trong điều trị tâm lý và các phương pháp tham vấn cũng phù hợp với tính cách của mình hơn (mình có cảm giác vậy sau khi đọc qua định nghĩa và trải nghiệm không chuyên cá nhân). Đối tượng là người trẻ là vì mình cũng từng trải qua quãng thời gian vô định với bản thân và nghề nghiệp, nên mình có sự đồng cảm với các bạn và mong có thể hỗ trợ, trao quyền cho các bạn tự tin bước đi trên hành trình cuộc đời của các bạn.

Ở mức độ cộng đồng: sự phát triển của văn hóa và xã hội của đất nước ta có đang cần đến nghề mà chúng ta theo đuổi không? Chuyện gì sẽ xảy ra nếu ta theo học một nghề hay công việc mà xã hội đang chưa có nhu cầu hoặc nhu cầu thấp? Có các tổ chức tâm lý nào uy tín ở nước ta và nhu cầu của nghành nghề này trong xã hội đang như thế nào? (bản thân mình vẫn đang tìm hiểu phần này, nhưng mình cảm nhận nhu cầu là cao)

Ví dụ: ở Việt Nam ta hiện nay có thể có nhu cầu cao về lĩnh vực tham vấn tâm lý học đường, hướng nghiệp, hôn nhân gia đình, giáo dục tâm lý cho trẻ em (bình thường hoặc đặc biệt), và vân vân. Ví dụ về ngành không nổi có thể là bác sĩ tâm lý về gen di truyền, bác này có nhiệm vụ nghiên cứu về hành vi và gen, rồi từ đó tìm hiểu sự ảnh hưởng của gen lên sự phát triển của trẻ hoặc sự phát triển của nhân cách.

Bên dưới sẽ là các thông tin mình dịch lại từ quyển sách nhập môn Psychology (1). Lưu ý là những biểu đồ mình đính kèm không phải là khảo sát ở Việt Nam mà là ở Mỹ, mục đích là để chúng ta tham khảo các lĩnh vực thôi nhen.

7 lĩnh vực/trường phái trong tâm lý:
1. Lĩnh vực tâm động học (psychodynamic perspective): đây là phiên bản ‘hiện đại’ của thuyết phân tâm học (psycholoanalysis)
2. Lĩnh vực hành vi (behavioral perspective)
3. Lĩnh vực nhân văn (humanistic perspective)
4. Lĩnh vực nhận thức (cognitive perspective)
5. Lĩnh vực văn hóa xã hội (sociocultural perspective)6. Lĩnh vực tâm lý sinh học (biopsychological perspective)
7. Lĩnh vực tiến hóa (evolutionary perspective)Như hình bên dưới về “Các lĩnh vực nhỏ của tâm lý học” (subfields of psychology), ta có thể thấy theo khảo sát này thì ở Mỹ:

• 34% làm bác sĩ lâm sàng (clinical)
• 6% làm về tâm lý nhận thức (cognitive)
• 13% làm về tham vấn tâm lý (counseling)
• 8% làm về tâm lý trải nghiệm và nghiên cứu (experimential and other research areas)
• 4% làm về tâm lý trường học (school)
• 5% làm về tâm lý doanh nghiệp/tổ chức (industrial/organizational)
• 6% làm về tâm lý xã hội và nhân cách (social & personality)
• 12% làm về tâm lý phát triển (developmental)
• 2% làm về tâm lý giáo dục (educational)
• 4% làm lĩnh vực khác (others)
• 6% làm lĩnh vực chung chung (general)

*1 người có thể làm nhiều lĩnh vực nhenBên hình dưới về “Nơi mà các nhà tâm lý làm việc” (where psychologists work):

• 35% làm việc ở bậc đại học và bậc cao đẳng 4-năm (university & 4-year colleges)
• 7% làm ở môi trường trường học và giáo dục (schools & educational settings)
• 21% làm chủ (self-employed)
• 18% làm ở môi trường tư nhân có lợi nhuận (private for profit)
• 9% làm ở môi trường tư nhân phi lợi nhuận (private not for profit)
• 6% làm ở nhà nước theo tiểu bang (state & local government)
• 4% làm ở nhà nước liên bang (federal government)

Mình hơi bất ngờ là không thấy làm ở Bệnh Viện, nhưng có thể nó thuộc ‘private for profit’, nhưng mà hướng lâm sàng thì khi mình học bên Hà Lan ấy, hỏi 5 bạn thì đã hết 3 người bảo ‘tao sẽ học hướng lâm sàng’ rồi. Có thể do khi nhắc đến TLH thì ngành này nổi nhất, và với những người chưa tiếp xúc với hoặc đọc qua các lĩnh vực khác, họ dễ chọn lâm sàng là ưu tiên đầu tiên.Chuyên gia trong ngành và các phạm vi chuyên ngànhTheo hình bên dưới thì phạm vi chuyên ngành của nhà tâm lý học có thể chia làm 3 nhánh:

1. Bác sĩ tâm lý (psychologist): có bằng tiến sĩ (Ph.D, Psy.D., hoặc Ed.D.) và làm việc với con người hoặc động vật** và môi trường làm việc sẽ dựa vào lĩnh vực chuyên sâu của họ. Ở bên Mỹ, bác sĩ tâm lý phải được cấp bằng hành nghề, và một điều quan trọng là họ không được kê đơn thuốc (trừ một số bang ở Mỹ). Nhiệm vụ chính của họ là giúp khách hàng/bệnh nhân làm bài kiểm tra/đánh giá tâm lý, nhất là những rối loạn tâm lý cảm xúc/tinh thần dạng nhẹ, và lập nên lộ trình trị liệu tâm lý phù hợp.

2. Bác sĩ tâm thần (psychiatrist): bác này mới ‘có quyền’ kê đơn thuốc đây mọi người ạ. Bác này chuyên chẩn đoán và điều trị các rối loạn tâm lý dạng nặng, hoặc có liên quan đến tổn thương thần kinh và cần dùng đến thuốc để kiểm soát rối loạn. Bác này phải có bằng y/dược nữa.3. Nhân viên xã hội tâm thần (psychiatric social worker): ngành này mình đọc cũng thấy là lạ. Cơ bản họ bảo là bác này được đào tạo về lĩnh vực hoạt động xã hội và phải có bằng chuyên ngành về lâm sàng thì mới làm việc được.

** làm với động vật là vì do con người có xu hướng ‘thiên vị’ trong cách nhìn của mình (chỉ nhìn, đọc hoặc nghe những gì mình muốn), nên các nhà tâm lý phải tạo nên các khuôn mẫu hoặc hệ thống các phương pháp để giúp họ tránh sự thiên vị trong quan sát và nghiên cứu. Và một trong những cách mà các nhà tâm lý học tìm ra chân lý mới, hay ‘thử lửa’ những giả thuyết/lý thuyết của mình là thực hiện các buổi thí nghiệm (experiment). Và những đối tượng tham gia thí nghiệm tất nhiên không chỉ dừng ở con người. Vì yếu tố đạo đức, động vật cũng là một sự lựa chọn trong những thí nghiệm không-thể-thực-hiện trên con người. Ví dụ như các phương pháp xâm lấn, sử dụng dòng điện kích thích hoặc phá hủy một phần nào đó trong não bộ, để xem hành vi có bị ảnh hưởng không.

Túm lại là, chậc chậc, mình thấy vì tâm lý là về nhận thức (tư duy, suy nghĩ, động lực, giá trị sống, niềm tin, v.v.) và hành vi nên nhìn đâu cũng thấy có việc để làm luôn á, chỉ sợ người ta không tuyển hoặc không có vị trí đó thôi (haha).

Ví dụ, nếu thích thể thao, chăm sóc và tạo động lực cho vận động viên thì có thể làm nhà tâm lý thể thao (sport psychologist). Thích giáo dục và hỗ trợ một nhóm đối tượng trong việc học (trẻ đặc biệt chẳng hạn) thì có thể làm nhà tâm lý giáo dục. Thích môi trường doanh nghiệp, thích phát triển con người có thể vào bộ phận Quản lý nhân sự (HR).

Hoặc nếu thích chẩn đoán và điều trị các rối loạn tâm lý (dạng nặng) thì làm về hướng lâm sàng. Hoặc thích kinh doanh, phân tích profile của khách hàng và đưa ra lời khuyên cho các team khác như marketing/sale thì làm trong công ty nghiên cứu hay bộ phận Research của một công ty (nếu họ có). Hay thích công việc giảng dạy và làm nghiên cứu thì vô trường học/đại học làm giảng viên tâm lý hoặc nhà nghiên cứu tâm lý. Hay giống mình, làm tham vấn tâm lý.

Tâm lý tội phạm cũng khá hay ho đó. Hay trị liệu tâm lý sử dụng phương pháp nghệ thuật như nhạc, vẽ và múa cũng có thể là một sự lựa chọn. Bạn nào thích tâm linh thì có thể xem them thiền, yoga, nhiều người nói Đức Phật chính là một trong những ‘bác sỹ trị liệu tâm lý’ hay nhất quả đất á, vì những triết lý của Phật luôn hướng con người về sự an lạc, sống với hiện tại, chấp nhận bản thân, từ bi và lương thiện với bản thân và người khác.

Quan trọng là tim ta hướng về đối tượng nào, khả năng và đam mê của ta nằm ở tính chất công việc nào, sự chú tâm của ta được dành cho lĩnh vực cụ thể nào, trải nghiệm của ta thế nào, cơ duyên và điều kiện hoàn cảnh của ta thế nào, có liên quan đến những thứ ở trên không, và nhu cầu xã hội với ngành nghề này thế nào.

Mọi người cũng có thể tìm hiểu thêm về các mô tả công việc (job description) trên mạng của các nhà tuyển dụng để biết hơn về tính chất công việc của nghề mình còn thắc mắc nhé 🙂

** về mức lương của các vị trí trong ngành này ở Việt Nam thì thiệt mình chưa tìm hiểu và cũng…mù tịt luôn. Cả nhà nếu có thông tin gì thì xin chia sẻ cho mình thêm nhé 😉 Cảm ơn ạ. Theo trang collegegard.com thì mức lương trung bình một năm của một bác sỹ tâm lý là $80,370.

Kim Anh – CTV Ban biên tập NCTT.
Bài viết được viết với hình thức chia sẻ trải nghiệm, dịch và tổng hợp.
anh.nguyen@nucuoitraitim.com

Nguồn: 1. Sách “Psychology” của Saundra K. Ciccarelli và J. Noland White

Mọi người cắt nghĩa từ ‘tâm lý’ như thế nào? Tâm là tâm can và lý là lý trí? Mình nghĩ nhanh cho vui thôi nhưng coi bộ cũng hợp lý. Thật ra, từ tiếng anh Psychology bắt nguồn từ tiếng Hy Lạp với ‘psyche’ nghĩa là tâm hồn hay tinh thần (soul/spirit/breath) và ‘logos’ là học hoặc nghiên cứu. Vậy nghĩa nguyên thủy của từ ‘tâm lý’ là ngành học về tâm hồn hay tinh thần (1).

Vậy chính xác thì học gì về tinh thần? Theo khái niệm trong sách Psychology (1), chúng ta sẽ học về những gì diễn ra bên trong não bộ của con người, ví dụ như quá trình nhận thức qua các giác quan, quá trình học tập, tư duy, trí nhớ, quá trình học ngôn ngữ, ý thức, động lực và cảm xúc. Tuy nhiên, định nghĩa về tâm lý không chỉ dừng ở mặt tinh thần hay các quá trình nhận thức mà còn bao gồm cả hành vi. Điều này được thể hiện rõ qua lịch sử của ngành tâm lý với các thuyết tâm lý về hành vi như thuyết hành vi của John Watson, Burrhus Frederic Skinner hay thuyết nhận thức – hành vi của Aaron Beck. Chính vì có yếu tố hành vi nên tâm lý được gọi là ngành khoa học do yêu cầu sự quan sát (observation).

Vậy, chúng ta có thể nói rằng: tâm lý là bộ môn khoa học về nhận thức (những gì xảy ra bên trong não bộ) và hành vi (những gì biểu hiện ra bên ngoài). Mục tiêu của bộ môn tâm lý học theo trang web Verywell là (2):

a. Mô Tả (Describe) suy nghĩ và hành động của con người.
b. Giải Thích (Explain) mối liên hệ giữa suy nghĩ và hành động (như mối liên hệ nhân-quả vậy)
c. từ đó đi đến Dự Đoán (Predict) các khuôn mẫu trong suy nghĩ và hành động và Ngăn Chặn (Prevent) hoặc Thay Đổi (Change) các suy nghĩ hay hành động không mong muốn/gây hại (có thể qua các phương pháp trị liệu nhất định, còn tùy thuộc vào trường phái chúng ta theo đuổi)

Theo mình cảm nhận thì mục tiêu nghề nghiệp của một nhà tâm lý là giúp đỡ và cải thiện chất lượng sống, sự hạnh phúc và sức khỏe tổng thể (tinh thần lẫn thể chất) của con người.

Một số nội dung học trong tâm lý

Thật ra để xem nội dung học trong tâm lý là gì chúng ta có thể tham khảo giáo án của các trường đại học, họ đều đăng trên website của trường cả. Do mình không học tâm lý ở Việt Nam nên không rõ giáo trình sẽ thế nào, nên chúng ta có thể tham khảo thử giáo trình của trường TRƯỜNG ĐẠI HỌC KHXH & NHÂN VĂN nhé.

Về lý thuyết

Về trải nghiệm của mình ở trường Twente thì mọi người có thể thấy hình bên dưới là 5 quyển sách mà mình đã học cho môn Lý Thuyết trong năm nhất vừa rồi. Quyển nào cũng to sụ. Một kỳ học của mình kéo dài 2.5 tháng và số lượng chương cần đọc lên đến hơn 10 chương/kỳ (1 chương tầm 30-50 trang). Thành ra lượng kiến thức rất nhiều và một số chủ đề cũng bị lặp lại ở các kỳ sau.

Sau khi đọc qua các sách giáo khoa này, mình nhận thấy nội dung sách sẽ được viết theo hướng (a) đưa ra một lý thuyết/giả thuyết, (b) giới thiệu tác giả/nhà nghiên cứu, ngữ cảnh của các thí nghiệm/nghiên cứu của họ về lý thuyết/giả thuyết đó, và (c) đi kèm các ví dụ trong đời sống để giải thích rõ hơn về lý thuyết/giả thuyết.

Chúng ta sẽ cùng xem qua một số nội dung của các quyển sách này nhé.

Quyển thứ nhất là “Psychology” với nội dung theo mình là khá bao quát về các chủ đề liên quan đến tâm lý (nhận thức và hành vi), vì đây là quyển sách nhập môn cho học kỳ đầu tiên, ở các kỳ sau mình được học sâu hơn về một số chủ đề cụ thể.

Nội dung của sách bao gồm: giải thích bộ môn tâm lý học, khía cạnh sinh học của tâm lý, và các chủ đề khác như các giác quan và nhận thức, ý thức, quá trình học tập, trí nhớ, quá trình tư duy (suy nghĩ, trí thông minh và ngôn ngữ), sự phát triển của vòng đời con người, động lực và cảm xúc, tình dục và giới tính, căng thẳng và sức khỏe, tâm lý học xã hội, các lý thuyết về nhân cách, các rối loạn trong tâm lý và các phương pháp trị liệu trong tâm lý.

Quyển thứ 2 Social Psychology (tâm lý học xã hội) chủ yếu nói về các chủ đề như: social self (cách chúng ta định nghĩa bản thân), đánh giá bản thân và xây dựng con người mà chúng ta muốn người khác/xã hội nhìn thấy), perceiving person (mối liên hệ giữa quá trình chúng ta nhìn nhận bản thân và ảnh hưởng của việc nhìn nhận đó lên cách phân tích các sự kiện và con người trong xã hội), Stereotype, prejudice, discrimination (khuôn mẫu-định kiến-sự phân biệt), attitude (thái độ), group process (quá trình nhóm – ảnh hưởng của cá nhân lên nhóm và ngược lại), và vân vân. Mình chỉ có thể đưa ra các chương mình được học, cũng đang không có sách ở đây nên không thể nói sâu hơn. Cơ bản là chương này giúp mình biết và hiểu về sự ảnh hưởng của xã hội lên cách chúng ta nhìn nhận bản thân và nhìn nhận người khác, và ngược lại.

Quyển thứ 3 là Developmental Psychology (tâm lý học phát triển). Wow, quyển này nội dung thật sự khủng vì có nhiều chương lắm, kiểu như nói về quá trình phát triển tâm lý của chúng ta từ lúc mới sinh cho đến khi mất đi, và các vấn đề liên quan khác như quá trình phát triển sinh học, phát triển hành động, suy nghĩ và vân vân. Một số chương mình đã học qua bao gồm: moral development (sự phát triển của đạo đức), attraction & relationships (sự quyến rũ và các mối quan hệ), Upbringing & the family (quá trình nuôi dưỡng và gia đình), prosocial & anti social behavior (các hành vi thuận và chống đối xã hội).

Quyển thứ 4 và thứ 5 được các thầy trường mình biên tập lại để phù hợp với giáo trình từng kỳ nên là mỗi quyển chứa các chương từ 3 quyển sách khác nhau.

Quyển thứ 4 Brain and Cognition (não bộ và nhận thức) cho mình kiến thức về:

• Biopsychology (tâm lý sinh học): ở đây nói về các quá trình sinh học diễn ra trong cơ thể của chúng ta ảnh hưởng thế nào đến tâm lý (nhận thức và hành vi), ví dụ như quá trình tiến hóa, gen di truyền & những trải nghiệm (Evolution, Genetics, and Experience), giải phẫu học hệ thần kinh trung ương (Anatomy of the nervous system), các dẫn truyền thần kinh & dẫn truyền synap (neural conduction & synaptic transmission), và các phương pháp nghiên cứu của tâm lý sinh học (research methods in biopsychology).

Học cái này lúc đầu nhằn dễ sợ vì một số từ mình không tìm được nghĩa tiếng Việt luôn (hờ hờ), nhất là học về cấu trúc của bộ não với dẫn truyền synap đó, urggg, nhưng mà học rất là thích. Học xong mới thấy trân quý cơ thể hơn và ngưỡng mộ tạo hóa cũng như bộ não con người lắm.

• Cognition (nhận thức): các chương ở quá trình nhận thức sẽ bàn về quá trình của sự chú ý (attention), trí nhớ ngắn hạn – dài hạn, trí nhớ làm việc (short-long term & working memory), quá trình học ngôn ngữ và phát triển ngôn ngữ (language)

Quyển thứ 5 là The Individual (Cá nhân) cho mình thêm kiến thức về:

• Counseling (nhập môn tham vấn tâm lý): cơ bản là trả lời cho các câu hỏi về tham vấn như: tham vấn là gì, các trường phái trong tham vấn tâm lý, quá trình tham vấn diễn ra như thế nào, sứ mệnh của người tham vấn trong từng trường phái là gì và vân vân. Đọc xong mấy chương này, ngồi nghiệm lại với trải nghiệm cá nhân mình thấy bản thân phù hợp với hướng tham vấn nhân văn.
• Psychological testing & assessment (kiểm tra và đánh giá tâm lý): định nghĩa và sự khác nhau giữa kiểm tra và đánh giá tâm lý
• Personality psychology (tâm lý học nhân cách): các chương ở chủ đề này bàn về các thuyết phát triển nhân cách và tính cách (NC&TC) của chúng ta như mô hình Five-factor/Big Five của Warren Norman and Lewis Goldberg (Openess – cởi mở, Conscientiousness – tận tâm, Agreeableness – dễ chịu, Extraversion – hướng ngoại, Neuroticism – nhạy cảm/tâm lý bất ổn), mô hình HEXACO (như mô hình Big Five nhưng thêm 1 đặc điểm là Honest-Humility (trung thực-khiêm tốn), mô hình nhân cách của Hans Eysenck, phân loại chu vi nhân cách của Timothy Leary và Jerry Wiggins (circumplex taxonomies of personality).

Ngoài ra còn có sự phát triển của NC&TC qua thời gian, sự bền vững và sự thay đổi của NC&TC, động lực và NC&TC, danh tính tự sự của McAdams (narrative identity) và vân vân. Kiểu như mình thấy và hiểu được cách mà chúng ta phát triển những NC&TC hiện có.

Các dự án nhóm (Group Project)

Ngoài phần lý thuyết ra thì ở mỗi kỳ mình đều có môn dự án nhóm với mục tiêu là áp dụng những gì học được trong sách vào giải quyết các vấn đề thực tế trong đời sống.

Ví dụ như ở kỳ 1, tụi mình được học về một mô hình cơ chế tâm lý, và sau đó phải áp dụng mô hình đó để tạo ra một chương trình phòng chống về mặt tâm lý (psychological intervention program) cho một nhóm đối tượng bị béo phì/thừa cân ở Hà Lan. Cũng đi từ tìm hiểu vấn đề, rồi tìm hiểu tư duy-suy nghĩ-hành động của đối tượng về vấn đề ăn uống, từ đó lên một số hoạt động mang tính trị liệu để thay đổi tư duy-suy nghĩ-hành động ăn uống không lành mạnh của đối tượng.

Rồi sang kỳ 2 thì tụi mình được học về Tâm lý học xã hội (social psychology). Chủ đề bự của dự án là về sự giận dữ trong thể thao (aggression in sport) nên nhóm mình chọn bóng đá và tập trung vào việc thiết kế một chương trình tâm lý giúp các trọng tài nghiệp dư ở Hà Lan đối mặt và giải quyết sự giận dữ đến từ fan (nhất là hooligan*), huấn luận viên và đơn vị tổ chức. *Hooligan là fan cuồng đến nỗi đánh fan của đội khác, giết nhau, chửi mắng trọng tài hay đập phá khán đài luôn á.

Ở kỳ 3 thì mình học về Tâm lý học nhận thức (Cognitive psychology), chủ đề của trường đưa ra vui lắm. Tụi mình phải áp dụng những lý thuyết về cách mà các giác quan (nghe-nhìn-ngửi-nếm-chạm) hoạt động và chi phối tâm lý (nhận thức & hành vi) để cải thiện trải nghiệm của sinh viên trong ngành. Có 4 sự lựa chọn, một là cái máy bán cà phê ở trường (vốn bị nhiều người than phiền lắm haha), hai là trang Canvas của ngành (là trang cập nhật nội dung học, điểm thi, thông báo các kiểu), ba là cái máy in, và bốn là trang thời khóa biểu của ngành. Nhóm mình chọn thiết kế lại cái trang Canvas và cho tận tới lúc đó mới HIỂU lý do tại sao cái trang Canvas kỳ đó được thiết kế thấy gớm như vậy, dù trường nổi nhất là mảng Technology haha hóa ra là dành cho bài nhóm.

Bài nhóm ở kỳ 4 là phần mình thích nhất vì được học về các lý thuyết nhân cách (personality). Chủ đề bài nhóm của tụi mình là tạo ra một bảng câu hỏi (questionnaire) để đo lường một đặc điểm nhân cách của sinh viên trong quá trình học tập.Ví dụ cho dễ hiểu heng. Nhóm mình chọn tính kỷ luật (self-discipline) và mỗi bạn trong nhóm sẽ đi phỏng vấn 1 bạn ở nhóm khác. Mục tiêu là phải lấy được ít nhất 8 thông tin về hành động của tính kỷ luật trong học tập của các bạn (ví dụ như luôn làm theo to-do-list, hay từ chối đi chơi vì phải học).

Xong tụi mình phải dùng phần mềm Atlas.ti để ghi chú lại nội dung cuộc phỏng vấn và dựa trên nội dung này để tạo ra các coding schemes (tạm dịch là mã hóa hay các cụm từ ngắn tóm tắt hành động có tính kỷ luật á). Xong tụi mình lên một bảng câu hỏi để đo lường tính kỷ luật trong việc học và thầy cô sẽ phân bảng câu hỏi này xuống cho các sinh viên trong ngành. Tối đa 1 nhóm sẽ có 120 phản hồi. Rồi tụi mình thu thập data đó và bắt đầu phân tích kết quả để đánh giá bảng câu hỏi. Do ngành tâm lý ở trường Twente theo hướng Nghiên cứu (Research) nên tụi mình phải học cách viết bài báo cáo khoa học (scientific report).

Kim Anh – CTV Ban biên tập NCTT.
Bài viết được viết với hình thức chia sẻ trải nghiệm, dịch và tổng hợp.
anh.nguyen@nucuoitraitim.com

Nguồn:
1. Sách “Psychology” của Saundra K. Ciccarelli và J. Noland White
2. https://www.verywellmind.com/what-are-the-four-major-goals-of-psychology-2795603
3. Sách “Social Psychology” của Saul Kassin, Steven Fein và Hazel Rose Markus
4. Sách “Developmental Psychology” (tâm lý học phát triển) của Frank Keil
5. Sách “Brain and Cognition” bao gồm các chương từ 3 quyển sách gộp lại. (a) Biopsychology (tâm lý sinh học) của John P.J. Pinel và Steven J. Barnes, (b) (tâm lý) Cognition (nhận thức) của Gabriel A. Radvansky và Mark H. Ashcraft, và (c) Developmental psychology (tâm lý học phát triển) của Frank Keil
6. Sách “The Individual” bao gồm các chương từ 3 quyển sách gộp lại. (a) An introduction to counseling (nhập môn tham vấn) của John McLeod, (b) Psychological testing & assessment (kiểm tra và đánh giá tâm lý) của Ronald Jay Cohen và Mark E. Swerdlik, và (c) Personality psychology (tâm lý học nhân cách) của Randy Larsen và David M. Buss